تا حالا به این فکر کردین که چرا گذشتن» رو با ذال می‌نویسیم؟ گذر کلمه‌ای فارسیه، پس چرا با ز نوشته نمی‌شه؟ بیاید نگاهی به
این شعر سعدی بندازیم.
| هفته‌ای می‌رود از عمر و به ده روز کشید | کز گلستان صفا بوی وفایی ندمید |
| آن‌که برگشت‌و جفا کرد به هیچم بفروخت | به همه عالمش از من نتوانند خرید |
| هر چه زان تلخ‌تر اندر همه عالم نبود | گو بگو از لب شیرین که لطیف است‌و لذیذ |
آیا متوجه چیز عجیبی نشدید؟ سعدی، شاعر پر آوازه ایرانی، خرید رو با لذیذ قافیه کرده؟ اگه فکر می‌کنید که سعدی مشکل قافیه داشته بدونید که دارید شعر رو اشتباه می‌خونید. تا جایی که من فهمیدم نه دال‌های این شعر د بود و نه ذال‌هاش ز. بلکه هر دو چیزی نزدیک به ذال عربی یا th انگلیسی خونده می‌شه.
در حقیقت این متن هم اشتباه نوشته شده، اصل شعر باید جای بعضی دال‌ها ذال می‌ذاشت (در کلمه‌های فارسی اگر قبل دال صامت نباشه)، به این شکل.
| هفته‌ای می‌روذ از عمر و به ده روز کشیذ | کز گلستان صفا بوی وفایی نذمیذ |
| آن‌که برگشت‌و جفا کرد به هیچم بفروخت | به همه عالمش از من نتوانند خریذ |
| هر چه زان تلخ‌تر اندر همه عالم نبوذ | گو بگو از لب شیرین که لطیف است‌و لذیذ |
در زمان پیش از مغول، در برخی از گویش‌ها (و زبان نوشتاری بسیاری از روشن‌فکران دوران) دال امروز فارسی، ذال نوشته و تلفظ می‌شد. احتمالاً ذال فاز میانی دگردیسی ت به د، از زبان پهلوی به زبان فارسی بود. مثلاً برای بودن» به این صورت {بوتن ← بوذن ← بودن}.
حالا چرا گذشتن رو این جور می‌نویسیم؟ با نگاه کردن به صورت پهلوی این واژه معما حل می‌شه. انگار در پهلوی این واژه
ویدشتن بود. این که چرا وی به گ تبدیل شده رو نمی‌دونم. ولی ذ احتمالاً برای همین دورانی هست که نویسنده‌ها جای دال ذال می‌نوشتن. اون‌ها گدشتن رو گذشتن نوشتن و در آینده ذال ز خونده شد بدون این که املای واژه تغییر کنه. فکر کنم برای همه کلمه‌های فارسی‌ای که با ذال نوشته می‌شن چنین اتفاقی افتاده و حاصل همون دوران ذال نویسیه، مثلاً برای آذر می‌دونم که در زبان پهلوی آدر گفته می‌شد.
پس بدونین کلمه‌های فارسی با ذال، داستان جالبی دارن. و ما ایرانی‌ها هم روزگاری تلفظ th انگلیسی داشتیم.
درباره این سایت